ZARUDZIE

Wieś położona w południowej części gminy Zamość, nad rzeką Łabuńką, w obrębie Padołu Zamojskiego.

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1497. Według rejestru poborowego w 1564 roku w Zarudziu było 6 i 1/2 łana użytków, 2 zagrodników bez ziemi i 1 komornik, natomiast w 1589 roku 6 i 1/2 łana użytków, 1/2 łana pustek, 1 zagrodnik z ziemią i 2 komorników bez bydła. W 1639 roku sędzia szczebrzeski otrzymał od Zamoyskiego w Zarudziu blisko dwa lany z łąkami, ogrodami i budynkami, 3 zagrodników, winiarnię i małą pasiekę. W 1796 roku wszystkie budynki dworskie były już stare, jedynie karczemka była nowa, a obora budowana w kwadrat była wówczas w remoncie. W 1805 roku budynki dworskie, gospodarskie i mieszkalne były znacznie poprawione i powiększone. Był tutaj browar i karczma w polu oraz sadzawka.

Pod koniec XVIII wieku było tu 28 gospodarstw, wówczas wieś wchodziła w skład ordynackiego klucza starozamojskiego. W 1800 roku wieś należała do klucza żdanowskiego i istniał tu folwark.

Spis z 1827 roku notował wieś w powiecie zamojskim i parafii Szczebrzeszyn. Liczyła wówczas 25 domów i 150 mieszkańców.

Według spisu z 1921 roku Zarudzie liczyło 53 domy i 296 mieszkańców, w tym 85 Ukraińców, natomiast folwark liczył 4 domy i 81 mieszkańców – Polaków, a tutejszy folwark o powierzchni 252 ha dzierżawił Tadeusz Przyłuski, podobnie jak w 1929 roku.

Źródło: Józef Niedźwiedź. Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2003